\xa0واژۀ یلدا از ریشۀ سریانی به معنی ولادت و میلاد و کنایه از زایش فصل زمستان و زایش خورشید است، در زبان فارسی به معنی بلند است. همچنین واژۀ دی با واژه پهلوی (دَدو) از ریشه (دا) به معنی آفریدن، میلاد و تولد است، که نوعی پیوستگی بین این کلمه ها وجود دارد.
\xa0بر اساس باورها و اعتقادهای محلی در «شب چلۀ بزرگ» یا «یلدا شو»، که از جمله جشن های زمستانی است، مردم بابل نیز ساعاتی پس از غروب آفتاب برای به جای آوردن صله رحم، به دیدار خویشان و آشنایان خود می روند.
\xa0«چلّه شو» در گذشته به صورت سنتی و در کنار کرسی، با شب چَره برپا می شد. اکنون این مراسم بدون کرسی و با همان شیوه های سنتی با حضور افراد خانواده و بستگان معمولا در خانۀ بزرگِ هر خانواده برگزار می شود، و بزرگ ترها خاطراتی از دوران زندگی و شب های سرد چلّه های قدیم را برای دیگران بیان می کنند.
در این نشست ها، رسم بر این است که با نیت افراد حاضر، تفأل دیوان حافظ\xa0 به وسیلۀ یکی از حاضران انجام می شود و با نیت کردن، ضمن بیان اشعار و غزل های حافظ، به معنی و شرح کوتاهی از آن می پردازد و از این فالگیری شاد و مسرور می شوند.
\xa0تناول شب چَره شامل: شیرینی، زولبیا و بامیه، تنقّلات، میوه به ویژه هندوانه، کنس (ازگیل)، انار، انگور، خرمالو، پرتقال و سیب در این شب و بیدار بودن تا نیمه شب از جمله آداب برپایی «چله شو» است.
\xa0از شیرینی های محلیِ رایج و پرطرفدارِ «چلّه شو» در بابل، پخت شیرینی های خانگی است و برای شگون تهیه می شود، بِشته زیک یا بِشتی زیک (ته دیگ کنجدی) است، که آن را با کنجد، روغن، مغز گردو و شکر تهیه کرده، و آن را با چای گرم تناول می کنند. نصیری که با (انواع برنج و شالی یا گندم و شکر) تهیه می شود. جِلّاب (رشتۀ برشته)، برنجک (بئودونه - بادونه)، آب دندون (آب دندان یا باب دندون)، کماج و نان های محلی (لَوه نون) و تندیرِ نون (تنوری)، از دیگر شیرینی های محلی رایج در این شب خاطره انگیز است.
\xa0عده ای معتقدند که تناول میوه های سرد در شب چله، بدان علت است که چلّۀ سرما بر آنان گرم و خُرّم خواهد شد.
\xa0روز بعد از «چله شو» را که نخستین روز از ماه دی و شروع فصل زمستان است، «خُرّم روز» یا خرام روز (زاد روز خورشید) می نامند.
\xa0اگرچه اکنون با پیشرفت علم و فناوری برخی از جوانان خود را با وسایل جدید ارتباطی و فضای مجازی سرگرم می کنند، اما آداب و رسوم نیکِ سنتی و معنویِ برگرفته از خِرد و تجربۀ نیاکان ما، همواره\xa0 نشانۀ تقویت صله رحم و استحکام خانواده ها، ترویج مودت و همبستگی بین اقوام و خویشان بوده، که امروز برخی از پیشینۀ اصیل این نشست های پرطراوت و عمیقِ سنتی و خانوادگی، بسی غافل مانده و سرها در گریبان است.
\xa0چلّه شو، یلدا شو و یا همان شب یلدا، از شبهای مانا و پرخاطره در آخرین شب بلند پاییز و نخستین شبِ ورود به زمستان و حرکت به سوی نور و روشنایی بیشتر، و طولانی شدن روز از روزِ یکم دی است، که باید آن را به عنوان سنتی دیرین و ماندگار قدر بداریم و جشن بگیریم، و یاد کسانی را که سال های گذشته در چنین شبی حضور داشتند و اکنون در کنارمان نیستند، گرامی بداریم.
نویسنده: صمد صالح طبری
انتهای پیام