بخش قدیمی تر بنا، گنبدخانه آن بوده که در ضلع جنوبی قرار گرفته است و به اعتقاد مردم محلی و نیز بر اساس شواهد معماری، پیش از تبدیل این بنا به مسجد، آتشکده ای بزرگ بوده است. معماری این بخش، مشابه چارطاق های دوران ساسانی است.
در دوره بعد یعنی زمان سلجوقیان این بنا آباد و از اعتبار کافی برخوردار بوده و تزئیناتی به آن افزوده شده که کتیبه آجری باقی مانده به خط کوفی در دیوار جنوبی گنبدخانه و بالای محراب گواه این مطلب است.
بنا شامل\u200e یک\u200e حیاط مرکزی،\u200e ایوان\u200e، فضای\u200e\u200e گنبدخانه\u200e و شبستان های اطراف\u200e آن\u200e و یک\u200e شبستان\u200e وسیع\u200e زمستانی\u200e در طرف\u200e شمال\u200e حیاط مرکزی است. بنابر شواهد موجود، صفویان، زندیان و قاجار تعمیرات بنیادی در مسجد انجام داده اند و بخش هایی به آن افزوده اند. این بنا با سابقه بیش از یک\u200eهزار سال یکی از مساجد شاخص اولیه اسلامی در ایران است که در طول تاریخ حیات خود دستخوش تغییرات و تحولاتی نیز واقع شده است.
\xa0بنای\u200e مسجد جامع\u200e از نظر شکل\u200e از نوع مساجد تک ایوانی است\u200e که\u200e دارای\u200e دو در ورودی\u200e\u200e در قسمت\u200e\u200eهای شرقی\u200e\u200e و غربی است.
مسجد جامع بروجرد یکی از برجسته ترین بناهای تاریخی لرستان بوده که با داشتن قدمتی چند صد ساله یکی از نخستین مسجدهای ساخته شده در ایران است.
\xa0مسجد جامع بروجرد در قلب بافت تاریخی و در مرکز قدیمی ترین محله و هسته اولیه شکل گیری شهر در کنار بازار تاریخی واقع شده است.
معماری مسجد جامع بروجرد منحصر به فرد و یکی از شاهکارهای تاریخی معماری ایران بوده که هم ویژگی های معماری اسلامی و هم معماری باستانی ایران(معماری ساسانی) را در خود جا داده است.
قدیمی ترین بخش به دست آمده از پژوهش\u200eها، تاکنون فضای زیر گنبدخانه است که مربوط به اواسط قرن چهارم هجری است و شواهد آن در عمق 180 سانتیمتری از کف فعلی مسجد به\u200eصورت سالم یافت شده است.
سرانجام در دروه\u200eهای زندیه و قاجاریه نیز تعمیرات و الحاقاتی از جمله اضافه کردن دو مناره در طرفین ایوان که تاریخ ساخت آن 1209 بوده، صورت پذیرفته است.
نهم دی ماه عزت الله ضرغامی در سفر به بروجرد از مسجد جامع بروجرد شهرستان بازدید به عمل آورد.
مسجد جامع بروجرد در گذشته به\u200eصورت یک مجموعه شامل مسجد، حمام، آب انبار، غریب\u200eخانه (آبریزگاه کنونی)، میدان و سایر متعلقات بوده که امروزه برخی آثار از بین رفته اند.
طبق کتیبه\u200eهای سنگی موجود در قسمت\u200eهای مختلف بنا در زمان صفویه در سال\u200eهای 1022، 1023 و 1091 هجری مرمت شده است.
این بنا از مهم ترین یادگارهای معماری بر جا مانده از گذشته این شهر کهن و شناسنامه و شاهدی معتبر از دوران پیشین است که نیازمند بررسی و مطالعه و توجهات همه جانبه\u200eای است. بنای\u200e اولیه\u200e\u200e این\u200e مسجد به صورت\u200e مجموعه ای\u200e شامل\u200e مسجد، حمام\u200e، آب\u200e انبار، ساختمان\u200e\u200e غریب\u200e خانه\u200e، میدان و سایر متعلقات\u200e بوده\u200e\u200e\u200e که امروزه برخی\u200e آثار از بین\u200e رفته\u200e است\u200e.
ایسنا/لرستان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران از مسجد جامع بروجرد بازدید کرد.
مسجد جامع بروجرد با شماره \u200e 228 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این اثر ملی به عنوان یکی از شاخص ترین بناهای تاریخی لرستان و بروجرد در تمام ایام سال به ویژه نوروز مورد توجه مسافران و گردشگران است.
بسیاری از مردم بر این باور هستند که مسجد بر روی آتشکده\u200eای پیش از اسلام ساخته شده اما بر اساس پژوهش\u200eها و بررسی\u200eها، این موضوع قطعی نشده و تأیید و رد این مطلب به مطالعه بیشتر نیاز دارد. قدیمی ترین آثار یافت شده در آن مربوط به اواسط قرن چهارم هجری یعنی دوره آل بویه است، البته نشانه\u200eهایی از وجود مسجدی قدیمی تر از نوع مساجد اولیه ستون دار(احتمالاً قرن سوم هجری همانند مسجد جامع اصفهان) یافت شده که این مهم نیز نیاز به بررسی و مطالعه بیشتری دارد. بنا در دوره بعد یعنی زمان جانشینان تیمور دوباره احیاء و بخش\u200eهایی به آن افزوده می شود، این دوره شامل تعمیر گنبد ریخته شده دوره قبل و احداث ایوان و شبستان\u200eهای شرقی، غربی و شمالی است. متن کتیبه فوق چنین است: «بسم الله الهم اغفر امر هذه القبه الصدر الا جل مجدالدین جمال الاسلام عزالملک ابو العز محمد بن طاهر بن سعید اطا اله بقائه»، پس از آن یعنی در زمان ایلخانی بنا دارای یک دوره رکود و فترت می شود که علت آن شاید مربوط به حملات ویرانگر مغول و زمین لرزه ای است که در سال 715 هجری در منطقه به وقوع پیوسته و باعث ویرانی بخش عمده شهر و بخش\u200eهایی از مسجد شده است.
