بررسی ماجرای طاهره قرةالعین و زمینه های شکل گیری «بابیت» در موسسه اطلاعات
انتشار: آذر 02، 1401
بروزرسانی: 28 تیر 1404

بررسی ماجرای طاهره قرةالعین و زمینه های شکل گیری «بابیت» در موسسه اطلاعات

علی اکبر صالحی در ابتدا گفت: این اثر بسیار کار ارزشمندی است و نویسنده حقیقی کتاب آقای موجانی است و زحمت اصلی بر روی دوش ایشان بود. حضور من در این پروژه بیشتر به دلیل موضوع «طاهره قرةالعین» و تهمت هایی که به این بانوی بزرگوار زده شده، بود. خود من از نوادگان پدر ایشان یعنی ملا محمدصالح برغانی هستم. طاهره قره العین از خانواده اصیل و سرشناسی بود. پدر ایشان ملامحمدصالح برغانی قریب به ۳۰۰ تألیف دارد که حدود ۳۵ جلد ایشان مربوط به فقه است. در باب تفسیر و حدیث هم ایشان آثار ارزشمندی دارند و کتاب مشهور «مخزن البکا» هم از ایشان است.\xa0

ماجرای طاهره

وی افزود: مادر او نیز زنی فهیمه، مجتده و شاعره بود که بر طاهره بسیار اثر گذاشت. علامه آلوسی از علمای اهل سنت عراق وقتی حکم ارتداد بابیان عراق را می دهد از طاهره به بزرگی یاد می کند و در مقام تجلیل او بر می آید. سؤال اصلی کتاب که به آن پرداخته است این بود که چگونه می شود دختری که از چنین پدر و مادری است و در چنین فضایی زیست کرده و تربیت شده دنباله روی یک جریان انحرافی برود و بابی بشود؟ آیا اصلا او بابی شد؟ کتاب سعی کرده است درباب اصالت این ادعا به سخن بنشیند.\xa0

در ادامه این نشست علی موجانی ضمن بیان انگیزه تألیف این کتاب و پرداختن به موضوع بابیت اشاره کرد: در این کتاب با توجه به اهمیت و حساسیت موضوع سعی شده است که تاریخ، فضای اجتماعی، نوع مواجهات و برخوردها با بابیان مطرح شود و آن را تحلیل کنیم. یکی از امتیازات این اثر این بود که تنها به منابع داخلی اتکا نداشت و سعی کرد از آرشیوهای دیگر هم مطالبی را که در خور توجه است مورد استفاده قرار دهد.

وی در ادامه افزود: در مورد طاهره سه نوع تصویر ارائه می شود که برخی به این اشاره دارند که او گرایشات بابی گری داشته، یعنی در این نوع منقولات بابی شدن طاهره احراز نمی شود. تصویر بعدی از منابع حاکی از آن است که رفتارها و شنیده هایی از او صادر شده که منتهی به کشته شدنش در بابی کشی تهران می شود. اما تصویر بعدی و تخیلاتی است که اساساً با قرینه زمانی در باب طاهره صحت ندارند و نمی توان آنان را صحیح دانست چرا که در مورد فاز جدید بابی گری در خارج از قلمروی ایران است.\xa0

چرا طاهره مهم است

این اثر افق گشاست

موجانی اشاره داشت: اساساً چرا شخصیت طاهره تا این حد مهم است؟ برای پاسخ به این سؤال بازم است دقت شود که غالبا جنبش ها و خیزش ها زمانی می توانند در جامعه مقبول واقع شوند و مردم را با خود همراه کنند که مردم به آنان بپیوندند. درباب موضوع برآمدن بابیان اگر طاهره جدا شود ما با یک خیزش خشن، کریه و مردانه مثل داعش مواجه خواهیم شد. آن چیزی که موجب شد بابیان از این حالت خارج شوند حضور یک خانم از خانواده ای سرشناس است، این موضوع تا جایی پیش رفت که حتی در آن دوران بابیان عراق هم این سؤال برایشان چیش آمده بود که آیا طاهره بابی است؟\xa0

پایان پیام/\xa0

در ادامه این نشست رسول جعفریان با اشاره به سیر تاریخی جریانات غالی و تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این تفکرات از یکدیگر تبارشناسی فکری بابیان را مورد بررسی قرار داد و گفت: بازتاب برخی تفکرات اسماعیلیه که بعدها در جریانات مختلف بسط داده شد تبدیل به ژن جامعه ما شده و همچنان در ادبیات و گفتار مردم ما بروز و ظهور دارد.\xa0

موضوع کتاب

او بیان کرد: اثر حاضر یک کار بکر و تازه است. ما کاری را پژوهشی می دانیم که لا اقل به یک سؤال جواب دهد. اثر حاضر ما را به پاسخ سؤالات زیادی نزدیک کرده است. این اثر پرسش های زیادی را به پیش پای ما گذاشته است و همین امر موجب شده اعتبار کتاب دوچندان بشود؛ افق گشایی در این اثر یکی از نقطه امتیازات آن\xa0است.\xa0

کتاب فارغ از هرگونه سوگیری است

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، نشست «کتاب معیار»، امروز چهارشنبه در مؤسسه اطلاعات با حضور سیدعلی موجانی، علی اکبر صالحی و رسول جعفریان برگزار شد. مهمانان این نشست در باب کتاب «فراسوی مه» به تبادل نظر پرداختند. موجانی و صالحی مؤلفین کتاب هستند و جعفریان هم به عنوان منتقد در این نشست اندیشه ای حضور داشت.\xa0



منبع: https://farsnews.ir/news/14010902000430/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%B1%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A9%D8%A7%D9%84%D8%B9%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%B3%D9%87

وزیر اسبق\xa0امور خارجه بیان کرد: وقتی در سمت وزیری وزارت خارجه بودم از آقای موجانی درخواست کردم که با توجه به اسناد آرشیوی به موضوع بابیت و دخالت استعمار و موضوعات دیگر درباره آن بپردازد و خودم در حد توان به ایشان کمک کردم. پس از گذشت قریب به ۱۰ سال ایشان حاصل یادداشت برداری ها و تحقیقات را به من نشان دادند که در آن نگاهی بیندازم. نکاتی که لازم دیدم باید تغییر بکند را متذکر شدم و برخی موضوعاتی که به گمانم ساعی و نافع بودند را به آقای موجانی گفتم تا در اثر خود بازتاب دهند.\xa0

صالحی گفت: کتاب فراسوی مه با بیان فارغ از سوگیری و پیش داوری با استناد بر مدارک و منابع موجود سعی کرده است واقعیت را بدون کم و کاست بیان کند، حتی در زمان بازبینی اثر من عباراتی را که حس کردم جانب دارانه است را به آقای موجانی متذکر شدم. حتی الامکان از قضاوت و تحلیل های شخصی پرهیز شده هرچند در برخی موارد مؤلف محترم با توجه به مدارک به شکل جزئی تحلیل هایی را ادامه می دهد. از این حیث اثر حاضر یک مرجع قابل توجه در باب بابیت و شخصیت فاطمه قره العین است.\xa0