انتشار: فروردین 30، 1402
بروزرسانی: 29 اردیبهشت 1404

پناهیان: راه افزایش مشارکت اجتماعی، تقویت «زندگیِ جمعی و متعاونانه» است/ منظور از این زندگی، صدقه دادن نیست+فیلم

اگر این زندگی جمعی به درستی اجرا شود، چه اتفاقی می افتد؟ یک اتفاق این است که اصلاً بانک داری تغییر می کند و بانک به این شکل نخواهد بود، آن وقت بانک صرفاً یک امانتدار خواهد بود نه غارتگر ثروت مردم با خلق پول و ایجاد تورم و مصائب دیگری که بازی های مضاربه پدید آورده است.

زندگی جمعی را باید در مساجد تمرین کنیم/ چرا مساجد و هیأت ها در جهاد اقتصادی فعال نیستند؟

بنده می خواهم یک جمله از علامه طباطبایی برای شما بخوانم و بعد بیشتر به این بپردازیم به اینکه مردم چگونه می توانند مشارکت اجتماعی داشته باشند؟

منظور از زندگی جمعی یا زندگی مواساتی، صدقه دادن نیست بلکه ریشه کن کردن فقر است

اصلاً ما مؤمن شده ایم که به همدیگر اطمینان کنیم، وجه تسمیه ایمان این است. چرا مؤمنین نمازگزار یک مسجد در کار اقتصادی به هم اطمینان نمی کنند. حالا ممکن است یک نفر هم از بین آنها نابکار در بیاید و خیانت کند، خب اشکالی ندارد، این یک نفر را اصلاحش می کنیم، این که فسادش کمتر از فساد ادارات و بروکراسی اداری است! فسادش کمتر از فساد زندگی انفرادی ناشی از سلطه بروکراسی منحط و فسادخیز است.

الان هرکسی صبح می رود اداره و به کارهای خودش و زندگی فردی خودش مشغول است و حساب شخصی خودش را دارد، البته یک وقت هایی صدقات جمعی هم می دهند، البته این خوب است اگر این هم نبود که نابود شده بودیم.

البته به مردم عزیز، مژده بدهم که حوزه های علمیه دارند متحول می شوند. رهبر انقلاب حدود شش سال پیش فرمودند که حوزه علمیه سه تا مسئولیت دارد، ۱. هدایت دینی، ۲. هدایت سیاسی ۳. رسیدگی های اجتماعی... بنده ندیدم قبل از رهبر انقلاب، هیچ عالم دینی ای، این مسئولیت را به عهده طلبه ها قرار داده باشد.

محور تحریف هایی که علی (ع) پایش ایستاد و به شهادت رسید «تلقیِ اجتماعی نداشتن از دین» بود

با این وضعیت، درواقع اعتقادات در هوا، اخلاق در هوا، انقلابی گری در هوا و در تئوری است، محبت اهل بیت هم در هوا است، درحالی که اینها را باید روی زمین بیاوریم، بیاید با محبت اهل بیت (ع) باهم به صورت جمعی زندگی کنیم، آیا می توانیم؟ حتی باهم زندگی اقتصادی داشته باشیم و ببینیم آیا دعوایمان می شود یا نه؟

رسیدگی های اجتماعی، یعنی یک طلبه، باید به عنوان یک عنصر اجتماعیِ مؤثر، فعالیت کند. به همه جوانانی که اهل زندگی اجتماعی هستند، منزوی نیستند، روحیه خمود ندارند، پیشنهاد می کنم که بهترین فضا برای شما حوزه های علمیه هستند.

منظورمان از زندگی جمعی، زندگی متعاونانه است. مثلاً وقتی ما به مسجد می رویم و برمی گردیم، هیچ تعاونی ای تشکیل نمی دهیم، هیچ کار اقتصادی جمعی با هم انجام نمی دهیم، هیچ کار جمعی برای حل مشکلات انجام نمی دهیم، بلکه کارها را به دیوان سالاری ارجاع می دهیم و لذا قدرت در آنجا متمرکز می شود و بعد هم رانت و فساد ایجاد می شود.

بنده دستبوس همه نمازگزاران جمعه و جماعات و همه ائمه محترم جماعات هستم، ولی باید بگویم که اکثریت مطلق ما هم در مساجد و هیأت های مذهبی، تحمل زندگی جمعی و آن باهم بودن را نداریم.

اعتقادات، اخلاق و انقلابی گری را باید در زندگیِ جمعی و متعاونانه محقق کنیم

آیه قرآن می فرماید: «یَـأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ ٱصبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ لَعَلَّکُم تُفلِحُونَ» (آل عمران، ۲۰۰) منظور از «اصبروا» صبر تک تک افراد است، «صابروا» یعنی اینکه باهم صبر کنید «رابطوا» طبق تفسیر المیزان، یعنی هم افزایی کنید در دیگر شئون زندگی، تا رستگار بشوید. اگر این کار را نکنیم، روی رستگاری را نخواهیم دید.

بهترین فضا برای جوانانی که اهل زندگی اجتماعی هستند، این حوزه های علمیه متحول شده است

راه افزایش مشارکت اجتماعی، تقویت «زندگی جمعی» است

علامه طباطبایی می فرماید: «اسلام، مهم ترین احکام و شرایع خود را از قبیل حج و جهاد و نماز و انفاق را و خلاصه، تقوای دینی را بر اساس اجتماع قرار داده است، اسلام تمام شئونش اجتماعی است» ما باید به این موضوع، بیشتر توجه کنیم و طوری از دین حرف نزنیم که مردم جورِ دیگری برداشت کنند.

رهبر انقلاب سال گذشته به آموزش و پرورش فرمودند که زندگی جمعی را به دانش آموزها یاد بدهید... این خیلی حرف مهمی است. خداوند انشاءالله قدرت و توان زندگی جمعی را به ما عنایت کند.

در روایت ذیل همین آیه می فرماید: «قَالَ اِصْبِرُوا عَلَى أَدَاءِ اَلْفَرَائِضِ وَ صابِرُوا عَدُوَّکُمْ وَ رابِطُوا إِمَامَکُمُ اَلْمُنْتَظَرَ» (غیبت نعمانی، ج۱، ص۲۶) یعنی در انجام فرایض صبر کنید، در مقابل دشمن، به صورت جمعی صبر کنید، و «رابطوا» یعنی این هم افزایی در کلیه شئون زندگی و زندگی جمعی را برای امام منتظر داشته باشید. در روایت دیگری هست که می فرماید «وَ رابِطُوا عَلَى الْأَئِمَّةِ» (تفسیر قمی، ج۱، ج۱۲۹)

وقتی ما آمدیم و باد به غبغب انداختیم و گفتیم: «جوان ها بیایید و مثل ما دین داری کنید» آن جوان که خیلی از این حرف ها را نخوانده است، همین طوری از دین داری ما و ظاهرِ دینی ما بدش می آید چون از حقیقت دین بی خبر است و الا او که از ایثار بدش نمی آید. در هر فیلمی در دنیا، اگر این زندگی جمعی متعاونانه و ایثارگرانه باشد، مردم لذت می برند.

علامه طباطبایی: اسلام تمام شئونش اجتماعی است/ مسیر قرب الی الله، از اجتماع می گذرد

این زندگی جمعی و متعاونانه، همان اثر عظیمی که پیامبر اکرم (ص) ایجاد کرد، اما پس از پیامبر (ص) امت اسلام دیگر نتوانست آن را تحمل کند.

بسیاری از این کارهای جهادی و این کمک های مؤمنانه که در برخی مساجد و هیأت ها انجام می شود در بحران ها است، در غیربحران ها چه کار باید کرد؟ درحالی که طبق آیه قرآن، در غیربحران ها هم باید زندگی جمعی داشته باشیم.

فیلم این سحنان را اینجا ببینید:

ما نسل قدیم دین داران به جوان های دین گریز بگوییم «این بخش دین (زندگی جمعی) را ما نتوانستیم اجرا کنیم»

راه مقابله با تمدن غرب تقویت زندگی جمعی و متعاونانه است

«اعتقادات در هوا» که عرض کردم، چگونه می شود که روی زمین بیاید؟ وقتی که ما زندگی متعاونانه داریم. محبت اهل بیت (ع) هم وقتی روی زمین می آید که اعضای یک هیأت در کنار همدیگر زندگی متعاونانه و ایثارگرانه داشته باشند. اینکه مدام بگوییم «ایثارگری خوب است» فایده ای کجاست؟ اینجا که این ایثارگری را روی زمین بیاوریم و مثلاً یک تعاونی راه بیندازیم و این ایثارگری را در این کارِ جمعی محقق کنیم. تا این زندگی جمعی ایجاد نشود، همه آن اعتقادات و حتی انقلابی گری در هوا خواهد بود و هوا را ممکن است باد ببرد.

باز هم مقدمتاً عرض کنم که امیرالمؤمنین (ع) در زمان خودشان با تحریف های زیادی مواجه بودند به حدی که از ۲۸ مورد از این تحریف ها گذشتند، یکی از اینها ماجرای فدک بود، یکی دیگر هم نمازهایی بود در آنها بدعت هایی فراهم شده بود. از این موارد گذشتند، ولی آن بدعت ها و تحریف هایی که پایش ایستادند و به شهادت رسیدند، محورش عدم تلقی اجتماعی داشتن از دین بود، عدم برخورداری از زندگی جمعی بود.

تمدن غرب، دارد این را القا می کند که همه انفرادی زندگی کنند. نتیجه اش این می شود که سرمایه داران بزرگ درست می شوند و همه را چپاول می کنند. راه مقابله با تمدن غرب چیست؟ تقویت همین زندگی جمعی! البته مخاطب ما فعلاً مؤمنینی هستند که اهل مسجد هستند، از کسانی که زندگی جمعیِ آنها فقط در پارک ها است و زیاد هم به هم اطمینان ندارند و صرفاً یک ورزش صبح گاهی با هم انجام می دهند، چنین انتظاری نداریم.

پایان پیام/

منبع: https://farsnews.ir/news/14020130000667/%D9%BE%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%90-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-

رهبر انقلاب در این بیانات دیروز، باز هم بر خصوصی سازی تأکید کردند، هشتاد درصد خصوصی سازی باید به تعاونی ها و کارهای جمعی اقتصادی و شرکت های سهامی و این گونه مجموعه ها داده بشود نه یک شخص سرمایه دار! راه های صحیح آن هم وجود دارد.

منظور ما از زندگی جمعی یا زندگی مواساتی، همین صدقاتی که می دهیم نیست! منظورمان این است که در شغل خودمان و در سرمایه گذاری خودمان مواسات داشته باشیم، در این صورت جلوگیری از فقر خواهد کرد. امام باقر (ع) می فرمود که اگر دست در جیب همدیگر می کردید (یعنی با هم ندار بودید و مواسات داشتید) محتاج نمی شدید و فقر از میان شما ریشه کن می شد. (قالَ: یُدخِلُ أحَدُکُم یَدَهُ فی کیسِ أخیهِ فَیَأخُذُ حاجَتَهُ إذَا احتاجَ إلَیهِ؟ قُلتُ: أمّا هذا فَلا! فَقالَ: أما لَو فَعَلتُم مَا احتَجتُم؛ کشف الغمة، ج\u200f۲، ص۱۲۱) ولی ما رِندی می کنیم و می گذاریم که فقر وجود داشته باشد، و بعد صدقه می دهیم!

یک جلوه از این صحنه ها اربعین است، یک جلوه دیگرش هم جبهه و دفاع مقدس بود، یک جلوه هم این است که در موقعیت های بحرانی، مؤمنین در کنار هم جمع می شوند و کمک می کنند.

رسول خدا (ص) یک زندگیِ دیگری را برای مردم مدینه فراهم کرد، ولی مردم بعد از پیامبر (ص) از آن زندگی فرار کردند لذا از امیرالمؤمنین (ع) هم فرار کردند و الا همه آنها کینه امیرالمؤمنین (ع) را به دل نداشتند «أَحْقاداً، بَدْرِیَّهً وَ خَیْبَرِیَّهً وَ حُنَیْنِیَّهً» خیلی از این کینه ها مربوط به قریش بود، اصلاً به انصار مربوط نبود. خُب انصار چرا کوتاه آمدند و از امیرالمؤمنین (ع) دفاع نکردند؟ چون زندگی جمعی سخت است.

\xa0

این زندگی جمعی و این باهم بودن، باید تبدیل به یک فرهنگ بشود، به حدی که ساختارهای اداری را به نفعِ خودش بشکند. جلسه قبل درباره لزوم مشارکت مردم صحبت کردیم، خُب این مشارکت «تکی» نمی شود. لازمه مشارکت، زندگی جمعی است، اولش هم متوجه هیأت ها و حوزه های علمیه است که مساجد را به نوعی اداره می کنند.

نکته بسیار مهمی که در ابعاد اجتماعی دین باید به آن توجه کنیم این است که تصور عمومی مردم در اثر تحریف هایی که هزار سال است بر دین تحمیل شده، این است که دین امر انفرادی است، دین صرفاً می خواهد رابطه افراد با خدا را تنظیم کند و این گلایه استاد حضرت امام (ره) یعنی مرحوم شاه آبادی (ره) بود که می فرمود: دین را متأسفانه امری انفرادی برای ما جا انداخته اند... ایشان در کتاب شذرات المعارف، مفصلاً به این موضوع می پردازند.

لازمه مشارکت مردم، زندگی جمعی است و این کار اولاً متوجه حوزه های علمیه، مساجد و هیأت ها است

در ادامه گزیده ای از بیست و هشتمین جلسه این مبحث را می خوانید.

\xa0

حالا به این سؤال کلیدی پاسخ بدهیم که برای افزایش مشارکت اجتماعی، باید چه کار کرد؟ باید زندگی جمعی داشت و البته این زندگی جمعی، کار سختی است.

اگر زندگی جمعی محقق شود، بانک داری و بروکراسی اداری ما چه تغییری می کند؟

رسول خدا (ص) بعد از هجرت، اعلام کردند هر کسی مسلمان شد، باید به مدینه مهاجرت کند. آیا پیامبر (ص) زیرساخت ها را آماده کرده بودند؟ مثلاً برای اسکان مهاجرین، آیا مسکن مهر آماده کرده بودند؟ آیا شغل یا زمین کشاورزی برای آنها فراهم کرده بودند؟ نه! پس مهاجرین چه کار باید بکنند؟ نه؛ بالاخره در مدینه یک عده ای از مؤمنین از قبل زندگی می کردند، مهاجرین هم می آیند در کنار اینها «باهم» زندگی می کنند.

در ابتدا که مهاجرین آمده بودند، بعضاً ناچار بودند در خیابان ها زندگی کنند، لذا «اصحاب صفه» پدید آمد که در نزدیکی مسجد زندگی می کردند. آن زمان هم می شد ایراد گرفت که «یا رسول الله، شما که زیرساخت ها را هنوز آماده نکرده اید!» خُب هر کدام از انصار که از قبل در مدینه زندگی می کردند وقتی می دیدند که یک خانواده ای از مهاجرین آمده اند و در کوچه و خیابان نزدیک خانه آنها زندگی می کنند، به آنها می گفتند «بیایید در خانه ما، یک اتاق اضافه داریم، بیایید باهم زندگی کنیم...»

وقتی به امام محمد باقر (ع) گفتند چرا قیام نمی کنید با اینکه تعداد زیادی یار دارید؟ حضرت فرمود: شما وقتی که نیاز داشته باشید آیا راحت دست در جیب همدیگر می کنید تا به اندازه نیاز خود بردارید، بدون اینکه کسی نارحت بشود؟ گفتند: نه این طور نیست. حضرت فرمود: آن امامی که قیام خواهد کرد، یارانش و کسانی که مقدمات ظهورش را فراهم می کنند این گونه هستند. (قَالَ: یَجِی\u200fءُ أَحَدُکُمْ إِلَى کِیسِ أَخِیهِ فَیَأْخُذُ مِنْهُ حَاجَتَهُ؟ فَقَالَ: لَا. فَقَالَ: هُمْ بِدِمَائِهِمْ أَبْخَلُ. ثُمَّ قَالَ... إِذَا قَامَ الْقَائِمُ جَاءَتِ الْمُزَامَلَةُ وَ أَتَى الرَّجُلُ إِلَى کِیسِ أَخِیهِ فَیَأْخُذُ حَاجَتَهُ فَلَا یَمْنَعُهُ\u200f. اختصاص شیخ مفید، ص۲۴) ما هنوز به اینجا نرسیده ایم. پس مساجد و هیأت های ما چه کار می کنند؟!

اگر شما تعاون را به جای رقابت بگذارید و بعد هم رقابت را تبدیل کنید به «ایثار» چه خواهد شد! یعنی بگویید «من با دیگران در بخشش بیشتر، رقابت می کنم» اعلام کنیم که ما نمی توانیم این گونه دین داری کنیم. ما نسل قدیم دین داران، به این جوان هایی که آنها را دین گریز می دانیم، اگر به اینها بگوییم که «ما این قسمت دین را نتوانستیم اجرا کنیم» آن وقت ببینید چگونه از ما جلو خواهند زد! بعد ببینید آیا باز هم دین گریز پیدا می شود؟

مؤمنینی که در مسجد کنار هم نماز می خوانند، آیا نباید این قدر به هم اطمینان داشته باشند که پول های خود را روی هم بگذارند\xa0 تا مثلاً یکی از دانشجوهایی که فرزند خودشان هست، با این پول ها یک صنعت دانش بنیان راه بیندازد و همه سود ببرند؟ چرا باید پول های خودشان را به صورت مضاربه در بانک بگذارند؟ آیا این برای جامعه دینی خجالت ندارد؟! شما وقتی پول خودت را برای مضاربه در بانک گذاشتی، در واقع از ایمان به خدا فاصله گرفته ای! اینها شوخی نیست. اینها همان رسوخ تحریف دین در وجود ما است.

چگونه اعتقادات، اخلاق و انقلابی گری را از «هوا» بیاوریم و روی زمین پیاده کنیم؟

آن زندگی مواساتی که پیامبر (ص) محقق کرد، هنوز نتوانسته ایم در بین خودمان محقق کنیم

بسیاری از اوقات، ما شیعیان تصور می کنیم که بدهی ما صرفاً مربوط به ائمه معصومین است و نسبت به رسول خدا (ص) مشکلی نداریم! درحالی که نسبت به رسول خدا (ص) خیلی بدهکارتر هستیم. آن زندگی مواساتی که رسول خدا (ص) آورد و محقق کرد، ما که شیعه اهل بیت (ع) هستیم، هنوز نتوانسته ایم این را بین خودمان محقق کنیم! اینجاست که اگر بتوانیم این را محقق کنیم، همه عالم در مقابل ما کم می آورند! ولی ما هنوز نمی توانیم زندگی جمعی داشته باشیم.

در دفاع مقدس، ما یک زندگی جمعی جهادی داشتیم، خدا هم می فرماید «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذینَ یُقاتِلونَ فی سَبیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُم بُنیانٌ مَرصوصٌ» (صف، ۴) اتحادشان را ببینید که چقدر مستحکم در کنار هم ایستاده اند. ما این «صَفًّا کَأَنَّهُم بُنیانٌ مَرصوصٌ» را باید در زندگی عادی خودمان بیاوریم و پیاده کنیم. باید این را در جهاد اقتصادی امروز بیاوریم ولی به هیچ وجه حاضر نیستیم! اصلاً خیلی ها می گویند «اگر مسائل مالی بین ما مطرح بشود، باهم دعوایمان می شود!»

بیش از هزار نفر از طلبه ها چند سال پیش با هم جمع شدند و به استان خراسان رضوی رفتند و به زعفران کارها کمک کردند و نگذاشتند زعفران های آنها از بین برود یا اینکه دلال ها ارزان بخرند، در آن سال آنها زعفران کارها را نجات دادند.

معاونت محترم تهذیب حوزه می گفتند که ما می خواهیم یک وقتی را در مدارس بگذاریم برای زندگی اجتماعی و کار جمعی که طلبه ها در خدمت جامعه می خواهند انجام بدهند. اینها قبلاً در برنامه های حوزه نبوده است.

پس نحوه مشارکت مردم این است که زندگی جمعی داشته باشیم. زندگی جمعی را باید در مساجدمان تمرین کنیم، نه فقط برای رسیدگی به محرومین دور هم جمع بشویم، بلکه در همه شئون زندگی دور هم جمع بشویم و زندگی جمعی را تمرین کنیم.

الآن بیشتر کارهای جهادی و مؤمنانه در بحران هاست/ در غیربحران ها هم باید زندگی جمعی داشته باشیم

به زبان ساده تری عرض کنم؛ هدف دین، قرب پروردگار و برقراری رابطه انسان با خداوند است که الا و لابد مسیرش از اجتماع می گذرد. در جلسات قبل تحت عنوان «مشارکت در امور اجتماعی» یا حرکت های داوطلبانه و خودجوش مردمی درباره این موضوع صحبت کردیم، منتها در اینجا می خواهم روی یک مُدل خاص تأکید کنم که باید بیشتر به آن توجه کنیم و اگر توجه کنیم، تحولی در فرهنگ و سبک زندگی ما خواهده بود و با این روش در مقابل تمدن غرب خواهیم ایستاد.

اکثر ما در مساجد و هیأت های مذهبی، تحمل زندگی جمعی متعاونانه نداریم

روی این سؤال فکر کنید: مگر دین پیامبر (ص)، مرام و سیره پیامبر (ص) در آن دوران حکومتش چه سختی داشت که بعد از ایشان، مردم تقریباً همه با هم از آن روش فرار کردند؟ نگوییم کینه نسبت به شخص علی بن ابی طالب (ع) باعث شد! مسئله را این قدر شخصی نکنیم. مسئله را این قدر اعتقادی نکنیم که بگوییم آنها چون به علی (ع) اعتقاد نداشتند روی برتافتند! آنها در واقع آن نوع باهم بودن را برنمی تافتند! مسئله اینجا بود که رسول خدا (ص) یک باهم بودنی آورده بود که مردم دیگر از آن خسته شده بودند و می دانستند که اگر سراغ علی (ع) بروند، باز هم بازی به همین گونه خواهد بود، یعنی علی (ع) هم این باهم بودن و این زندگی جمعی را ادامه خواهند داد.

به گزارش خبرنگار حوزه مسجد و هیأت خبرگزاری فارس، حجت الاسلام علیرضا پناهیان در سحرهای ماه مبارک رمضان با حضور در برنامه «ماه من» که به طور مستقیم از شبکه سه پخش می شود درباره تلقی های ناصواب از دین و آثار تحریف دین به گفت وگو می پردازد.

زندگی جمعی و متعاونانه، همان اثر عظیمی است که پیامبر (ص) در جامعه ایجاد کرد

این دین ما است! الان مرز جهاد، اقتصاد است، مساجد و هیأت ها درباره اقتصاد دارند چه کار می کنند؟ البته مسئولین هم باید میدان بدهند که میدان نمی دهند. ولی اگر حوزه های علمیه این مسیر را بروند، جوان های جهادی و جوان هایی که اهل دغدغه های اجتماعی هستند، جوان هایی که اهل سازماندهی و زندگی جمعی هستند، خیلی می توانند در این زمینه مؤثر باشند.

پناهیان: راه افزایش مشارکت اجتماعی، تقویت «زندگیِ جمعی و متعاونانه» است/ منظور از این زندگی، صدقه دادن نیست+فیلم

نویسنده: تیم تحریریه روحانی نژاد